دوشنبي – 17 – سيپٽمبر (اي پي پي) وزيراعظم عمران خان چي?? آهي ته افغانست??ن جو مسئلو سڀني کي گڏجي حل ڪرڻو پوندو، افغانستان کي ان مرحلي تي اڪيلو نٿو ڇڏي سگهجي، افغانستان کي اڪيلو ڇڏيو ويو ته مختلف بحر??ن جنم وٺندا، عالمي برادري جي ڀرپور ڪوششن جي باوجود دهشتگردي جي خطرا هاڻي به برقرار آهن، عالمي ۽ علائقائي امن ۽ سلامتي کي درپيش خطرن کي منهن ڏيڻ ايس سي او جي لاءِ اهم آهي، ڪشمير مسئلو گڏيل قومن جي قراراددن موجب حل ٿيڻ گهرجي، پاڪستان افغانستان مان انخلا جي عالمي ڪوششن ۾ مدد کانسواءِ انساني امداد جي فراهمي ۽ سهولت ۾ هر ممڪن تعاون ڪيو آهي. وزيراعظم اهڙن خيالن جو اظهار شنگهائي تعاون تنظيم (ايس سي او) جي 20 هين سربراهي اجلاس کي خطاب ڪندي ڪيو.
هن چي?? ته واپار، سيڙپڪاري ۽ رابطن جي فروغ لاءِ ايس سي او هڪ اهم پليٽ فارم آهي، مواصلاتي رابطن سان خطي ۾ مثبت تبديلي ايندي، وزيراعظم ڪورونا وائرس جي وبا جو ذڪر ڪندي چي?? ته ان سان عالمي معيشتون متاثر ٿيون آهن، هن چي?? ته ماحولياتي تبديلي ٻيو اهم چئلينج آهي جيڪو دنيا کي درپيش آهي، پاڪستان ماحولياتي تبديلي جي اثرن کي منهن ڏيڻ لاءِ بلين ٽري منصوبو شروع ڪيو آهي.
وزيراعظم افغانست??ن جي صورتحال جو ذڪر ڪندي چي?? ته هاڻي افغانست??ن جي حقيقت دنيا کي تسليم ڪرڻي پوندي، افغانست??ن جو مسئلو سڀني کي گڏجي حل ڪرڻو پوندو. هي افغان عوام سان گڏ بيهڻ جو وقت آهي، هن چي?? ته پاڪستان دهشتگردي جي خلاف جنگ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو، پاڪستان دهشتگردي جي جنگ ۾ 80 هزار جانين جي قرباني ڏني آهي، اس??ن جي معيشت کي دهشتگردي خلاف جنگ ۾ نقصان پهتو.
وزيراعظم عمران خان چي?? ته موسمياتي تبديلي دنيا لاءِ وڏو چئلينج آهي، اس??ن بهتر ماحول جي فروغ لاءِ وڻڪاري مهم شروع ڪئي آهي، اس??ن ملڪ جي هر حصي ۾ ٻوٽا پوکيا جتي وڻڪاري نه هئي، هن چي?? ته وڻڪاري مهم کي دنيا جي مختلف ملڪن ۾ ساراهيو ويو آهي، هن چي?? ته ڪشمير مسئلو گڏيل قومن جي قراراددن موجب حل ٿيڻ گهرجي، هن چي?? ته افغانستان کي انساني بحران، خوراڪ، بنيادي شين ۽ ٻيا چئلينج درپيش آهن، هن چي?? ته اس??ن آزاد خودمختيار فلسطين جي حمايت ڪريون ٿا ۽ شنگهائي تعاون تنظيم جي اجلاس ۾ شرڪت منهنجي لاءِ باعث فخر آهي.
وزيراعظم عمران خان چي?? ته کيس تاريخي ايس سي او سمٽ لاءِ خوبصورت شهر دوشنبي ۾ اچڻ تي خوشي آهي. هن چي?? ته اهو لمحو وڌيڪ خوشگوار آهي ڇو ته اهو تاجڪست??ن جي آزادي جي 30 هين سالگرهه سان گڏ آهي ۽ اس??ن تاجڪست??ن جي ڀائر عوام کي دلي مبارڪباد پيش ڪريون ٿا. وزيراعظم عمران خان چي?? ته آئون ان موقعي تي صدر امام علي رحمانوف کي تاجڪست??ن جي چيئرمين شپ جي دوران ايس سي او جي دانشمنداڻي ذميداري تي مبارڪباد پيش ڪريان ٿو.
هن چي?? ته ايس سي او جي 20 هين سالگرهه اس??ن جي هن وقت تائين جي سفر تي غور ڪرڻ جي لاءِ هڪ اهم موڙ آهي. وزيراعظم چي?? ته جون 2001ع ۾ پنهنجي قيام کان ايس سي او هڪ ڊگهو سفر طئي ڪيو آهي ۽ شنگهائي تعاون تنظيم جي ماپي ۽ قد ۾ اضافو ٿيو آهي، هن چي?? ته شنگهائي تعاون تنظيم اڄ مجموعي طور تي دنيا جي آبادي جي 44، عالمي سرزمين جو 25 ۽ عالمي جي ڊي پي جي 20 سيڪڙو جي نمائندگي ڪري ٿي، هن چي?? ته ايس سي او جي معياري ۽ اداره جاتي بنيادن کي مضبوط بڻائڻ، سيڪيورٽي ۽ سماجي ۽ اقتصادي ترقي تي عملي تعاون کي فروغ ڏيڻ ۾ متاثر ڪندڙ اڳڀرائي ٿي آهي.
هن چي?? ته جيتوڻيڪ ايس سي او پراڻن ۽ نون چئلينجن جو جواب ڏيڻ لاءِ بهتر ڪارڪردگي جو مظاهرو ڪيو آهي تنهن هوندي به تيزي سان مشڪل عالمي ماحول ۽ جيو پوليٽيڪل ڇڪتاڻ ايندڙ وقت ۾ اس??ن جي عزم جو امتحان وٺندي، هن چي?? ته اس??ن کي بلاڪ سياست طرف ڪنهن به وهڪري جي مزاحمت ڪرڻ گهرجي ۽ ان ڳالهه تي زور ڏيڻ گهرجي ته پرامن گڏيل بقاءَ ۽ تعاون، ٽڪراءُ نه پر عالمي سياست جو بنيادي محرڪ هجڻ گهرجي. هن چي?? ته ڪورونا وائرس جي وبا دنيا کي سخت متاثر ڪيو آهي ۽ ان سان انساني مصيبتن ۽ نقص??ن جو اندازو نٿو لڳائي سگهي، 46 لک ماڻهو پنهنجون زندگيون وڃائي چڪا آهن جڏهن ته 223 ملين متاثر ٿيا آهن.
وزيراعظم چي?? ته ان سان سڄي دنيا ۾ صحت جو نظام متاثر ٿيو آهي، معيشتن کي زوال ۽ عالمي ٻاڙائي کي منهن ڏيڻو پيو آهي، هن چي?? ته ڪورونا سان غريب هر جاءِ تي سڀ کان وڌيڪ متاثر ٿيو آهي، 20 سالن ۾ پهريون ڀيرو دنيا غربت ۾ سخت اضافو ڏٺو آهي، هن چي?? ته پاڪستان ۾ اس??ن ”سمارٽ لاڪ ڊائون“ جي حڪمت عملي اختيار ڪئي جنهن ۾ هڪ ئي وقت زندگي بچائڻ، معاش کي محفوظ ۽ معيشت کي متحرڪ ڪرڻ تي ڌيان ڏنو ويو.
وزيراعظم عمران خان چي?? ته پاڪست??ن جي سماجي تحفظ جي پروگرام احساس لکين خاندانن کي زنده رهڻ ۾ مدد ڏني آهي، مون ”گلوبل انيشي ايٽو فار ڊيٽ رليف“ به شروع ڪيو ته جيئن اس??ندڙ ملڪن جي لاءِ ڪورونا وائرس جي وبا جي منفي اثرن کي گهٽ ڪرڻ ۽ پائيدار ترقي کي حاصل ڪرڻ لاءِ مدد ملي سگهي. هن چي?? ته گهٽ وقت ۾ ڪورونا ويڪسين جي تياري سائنس جو معجزو آهي، اس??ن سمجهون ٿا ته سائنس کي دنيا جي ڪوششن جي رهنمائي جاري رکڻ گهرجي ڇو ته اها وبائي مرض جو مقابلو ڪندي آهي.
ڪورونا جي صورتحال کي سياسي بڻائڻ جي ڪوششن سان پاسو ڪرڻ گهرجي ڇو ته اهڙي وقت ۾ ورهاست آهي، جڏهن دنيا کي متحد ٿيڻ جي ضرورت آهي، وزيراعظم عمران خان چي?? ته ڪورونا ويڪسين هر هڪ کي برابر جي بنياد تي ۽ عالمي سطح تي عوامي جي ڀلائي لاءِ دستياب هجڻ گهرجي، هن چي?? ته موسمياتي تبديلي هڪ ٻيو خطرو آهي جيڪو اس??ن کي درپيش آهي، ??ن جي اثرن کي گهٽ ڪرڻ عالمي ايجنڊا ۾ سڀ کان وڌيڪ ترجيح آهي، هن چي?? ته عالمي سطح تي ڪاربن جي اخراج ۾ پاڪست??ن جي شرڪت نه هجڻ جي برابر آهي، ??ن جي باوجود پاڪستان 10 انتهائي ڪمزور ملڪن ۾ شامل آهي تنهن ڪري موسمياتي تبديلي کي منهن ڏيڻ منهنجي حڪومت جي اهم ترجيح آهي.
وزيراعظم عمران خان چي?? ته اس??ن موسمياتي تبديلي جي منفي اثرن کي گهٽ ڪرڻ لاءِ ڪيترائي اهم قدم کنيا آهن جنهن ۾ 10 بلين ٽري سونامي پراجيڪٽ به شامل آهي، هن چي?? ته ڪلين اينڊ گرين پاڪست??ن جي لاءِ اس??ن جي قدمن جو مقصد نه رڳو فطرت ۽ ماحولياتي نظام کي بحال ڪرڻ آهي پر سياحت کي وڌائڻ ۽ اس??ن جي نوجوانن جي لاءِ هزارين نيون ملازمتون پيدا ڪرڻ آهي. اس??ن 2030ع تائين پنهنجي 60 سيڪڙو توانائي کي صاف رکڻ جو هدف رکون ٿا. هن چي?? ته اس??ن گڏيل مقصد حاصل ڪرڻ لاءِ عالمي برادري سان گڏجي پيرس معاهدي جي جامع لاڳو لاءِ ڪم جاري رکيو آهي.
وزيراعظم عمران خان نائين اليون حملن کي 20 سال مڪمل ٿيڻ جو ذڪر ڪندي چي?? ته عالمي برادري جي ڀرپور ڪوششن جي باوجود دهشتگردي جا خطرا هاڻي به برقرار آهن، هڪ مذهب کي دهشتگردي س??ن جوڙڻ سڄي دنيا ۾ انتهائي کاٻي ڌر ۽ بالادست گروهن کي پروپيگنڊا ڪرڻ ۽ اثر رسوخ قائم ڪرڻ جو موقعو ڏنو، ڪجهه ڪيسن ۾ اهڙن انتهاپسندن ۽ متعصب نظريا نام نهاد جمهوريتن ۾ رياستي اقتدار تي قبضو ڪرڻ لاءِ ڊوڙيا آهن، هن چي?? ته جيڪڏهن اس??ن انهن خطرن ۽ چئلينجن کي نظر انداز ڪيو ته دهشتگردي جي خلاف جنگ نٿي کٽي سگهجي جنهن ۾ سڀ کان وڏي رياستي دهشتگردي آهي جيڪا تڪراري علائقن ۾ غير ملڪي قبضي جي تحت رهندڙ ماڻهن جي خلاف جاري آهي.
هن چي?? ته پاڪستان ڪيترن ئي ڏهاڪن کان دهشتگردي جو شڪار رهيو آهي جنهن جي منصوبابندي، مدد ۽ مالي امداد اس??ن جي سرحد جي ٻي پار کان رياستي ادارن ڪئي. هن چي?? ته تڪرارن جي فعال علائقن کان ٻاهر پاڪستان کان وڌيڪ ڪنهن ٻي ملڪ کي نقصيان ناهي ٿيو، اس??ن 80 هزار کان وڌيڪ انساني جانيون ۽ 150 ارب ڊالر کان وڌيڪ جو معاشي نقصان کنيو آهي، ان کانسواءِ لکين ماڻهو اندروني لڏپلاڻ سبب متاثر ٿيا آهن، ??ن جي باوجود اس??ن جو عزم مضبوط آهي ۽ اس??ن دهشتگردي ۽ انتهاپسندي جي خلاف جنگ عالمي برادري سان گڏجي وڙهنداسين.
وزيراعظم عمران خان چي?? ته عالمي ۽ علائقائي امن ۽ سلامتي کي درپيش خطرن کي منهن ڏيڻ ايس سي او جي لاءِ اهم آهي، اس??ن سمجهون ٿا ته حل طلب تڪرارن جي پرامن حل لاءِ گڏيل قومن جي سلامتي ڪائونسل جي قراراددن تي عملدرآمد امن جي لاءِ ضروري آهي ۽ تعاون جو ماحول بڻائڻ لاءِ اڻٽر آهي. هن چي?? ته سلامتي ڪائونسل جي قراراددن جي خلاف ??رزي ڪندي تڪراري علائقن جي حيثيت تبديل ڪرڻ جي هڪطرفي ۽ غير قانوني قدم سلامتي ڪائونسل جي قراردادن جي منافي آهن ۽ ايس سي او کي ان طرح جي قدمن جي مذمت ڪرڻ گهرجي.
وزيراعظم عمران خان چي?? ته تازن واقعن جي پيش نظر افغانستان اس??ن جي ڌي??ن جو مرڪز آهي، افغانست??ن جي اڳوڻي حڪومت جي اوچتي تبديلي جنهن سڀني کي حيران ڪري ڇڏيو، طالب??ن جو قبضو ۽ غير ملڪي فوج جي مڪمل انخلا افغانستان ۾ هڪ نئين حقيقت قائم ڪري چڪو آهي، اهو سڀ ڪجهه رتوڇاڻ، خانه جنگي ۽ پناهگيرن جي وڏي پئماني تي لڏپلاڻ کانسواءِ ٿيو جيڪو اطمين??ن جو باعث هجڻ گهرجي.
هن چي?? ته هاڻي هي عالمي برادري جي گڏيل مفاد ۾ آهي ته ان ڳالهه کي يقيني بڻايو وڃي ته افغانستان ۾ ڪو به نئون تڪرارر نه ٿئي ۽ سيڪيورٽي جي صورتحال مستحڪم ٿئي، هن چي?? ته فوري ترجيحون انساني بحران ۽ معاشي پستي کي روڪڻ آهي، افغانست??ن جي اڳوڻي حڪومت غير ملڪي امداد تي گهڻو ڀاڙيندي هئي ۽ ان امداد کي ختم ڪرڻ معاشي تباهي جو باعث بڻجي سگهجي ٿو، هي افغان عوام سان گڏ بيهڻ جو وقت آهي. اس??ن گڏيل قومن جي سيڪريٽري جنرل ۽ گڏيل قومن جي ايجنسين کي ساراهيون ٿا ته هو فوري طور تي انساني امداد لاءِ عالمي مدد کي متحرڪ ڪرڻ ۾ اڳتي وڌن، هن چي?? ته پاڪستان افغانستان مان انخلا جي عالمي ڪوششن ۾ مدد کانسواءِ انساني امداد جي فراهمي ۽ سهولت ۾ هر ممڪن تعاون ڪيو آهي.
وزيراعظم عمران خان چي?? ته افغانساتن سان عالمي برادري جو مثبت تعلق انتهائي اهم آهي، افغانستان ۾ 40 سالن ک??ن جاري جنگ کي ختم ڪرڻ جو هڪ نادر موقعو آهي جنهن کي ضايع نه ڪرڻ گهرجي، ان نازڪ موڙ تي منفي ڳالهيون پکيڙڻ يا پروپيگنڊا ۾ ملوث ٿيڻ غير دانشمنداڻو هوندو، ان سان امن جا امڪان ڪمزور ٿيندا. ۽ افغان عوام کي نقصان پهچندو. هن چي?? ته طالبان کي سموري سياسي گروهن جي لاءِ ڪيل واقعدن کي پورو ڪرڻ گهرجي اهو افغانست??ن جي اس??حڪام لاءِ ضروري آهي. اها ڳالهه به ضروري آهي ته سمورن افغانن جي حقن جو احترام يقيني بڻايو وڃي ۽ ان ڳالهه کي يقيني بڻايو وڃي ته افغانستان ٻيهر دهشتگردن جي محفوظ پناهگاهه نه رهي.
هن چي?? ته افغانستان مسلسل تڪرارن ۽ عدم اس??حڪام جو شڪار رهيو آهي ۽ پاڪستان 40 سالن کان تقريبن 40 لک افغان پناهگيرن جو بار کنيو آهي ان لاءِ پرامن ۽ مستحڪم افغانستان، پاڪست??ن جي مفاد ۾ آهي، هن چي?? ته افغانساتن جي تاريخ ان ڳالهه جي گواهه آهي ته ان کي ٻاهران ڪنٽرول نٿو ڪري سگهجي، اس??ن مستحڪم، خودمختيار ۽ خوشحال افغانساتن جي حمايت جاري رکنداسين.
وزيراعظم چي?? ته پاڪستان پنهنجو ڌيان ”جيو پاليٽيڪس“ کان ”جيو اڪنامڪس“ تي ڏئي رهيو آهي جيڪو امن، ترقياتي حصيداري ۽ رابطن تي ٻڌل آهي، هن چي?? ته پاڪست??ن جو جاگرافيائي بيهڪ هڪ قدرتي پل جي طور تي وچ ايشيا کي ڏکڻ ايشيا س??ن جوڙي ٿي ??ن جو اظهار ايس سي او جي پليٽ فارم تان ٿيندو آهي. پاڪستان وچ ايشيا ۾ اس??ن جي ڪيترن ئي حصيدارن لاءِ سمنڊ جو مختصر ترين رستو فراهم ڪري ٿو، هن ازبڪست??ن جي صدر پاران تاشقند ۾ جولائي ۾ وچ ايشيائي ڏکڻ ايشيا ڪنيڪٽوٽي عالمي ڪانفرنس جي ميزباني جي قدمن جي واکاڻ ڪئي.
وزيراعظم چي?? ته ايس سي او خطي ۾ ريل، رستي، سمنڊ ۽ هوائي رابطن سان واپار، توانائي جي وهڪري، ۽ ماڻهن سان ماڻهن جي مٽاسٽا جي نئين دور جو آغاز ٿيندو جيڪو خطي ۽ ان کان اڳتي ترقي ۽ خوشحالي ۾ نمايان ڪردار ادا ڪندو. هن چي?? ته اهي علائقائي رابطا چي?? پاڪستان اقتصادي راهداري سان مستحڪم ٿيندا جيڪي بي آر آءِ جو اهم منصوبو آهي، اس??ن کي موثر گهڻ رخي ۽ گڏيل قومن جي چارٽر جي مقصدن ۽ اصولن، ماڻهن جي خودمختياري، رياستن جي برابري ۽ خودمختياري، علائقائي سالميت جو احترام ۽ جارحيت کان پاسو ڪرڻ لاءِ پنهنجي مڪمل حمايت ڪرڻ گهرجي.
هن چي?? ته اس??ن کي افغانست??ن جي صورتحال کي مستحڪم ڪرڻ لاءِ هڪ جامع ايس سي او موقف جو تعين ڪرڻ گهرجي. اس??ن کي علائقائي رابطن جي ايجنڊا کي اڳتي وڌائڻ گهرجي، ان عمل کي اڳتي وڌائيندي پاڪستان 2022ع ۾ ”علائقائي خوشحالي لاءِ ٽرانسپورٽ رابطا” جي موضوع تي هڪ ورچوئل ڪانفرنس جي ميزباني ڪرڻ چاهي ٿو. هن چي?? ته پاڪستان 2022ع ۾ ”ڊجيٽل اڪانومي جي ذريعي يوٿ ايمپاورمنٽ“ جي موضوع تي هڪ ڪانفرنس جي ميزباني ڪرڻ چاهي ٿو.
وزيراعظم اير??ن جي نئين چونڊيل صدر ابراهيم رئيسي کي مبارڪباد ڏني. هن چي?? ته آئون سعودي عرب، مصر ۽ قطر جي ڀائرن کي نئين مڪالمي جو حصيدار بڻجڻ تي مبارڪباد ڏيان ٿو، هن شنگهائي تعاون تنظيم جي سيڪريٽري جنرل نوروف جا پنهنجو مدو مڪمل ڪرڻ تي ٿورا مڃيا ۽ سفير زانگ منگ کي نئون سيڪريٽري جنرل طور ڀليڪار چئي، وزيراعظم عمران خان صدر شوڪت مرزيوئيف کي ازبڪست??ن جي 22 -2021ع جي لاءِ ايس سي او جي چيئر تي مبارڪباد ڏني ۽ کيس پاڪست??ن جي مڪمل حمايت جي خاطري ڪرائي.
